Wstępując w związek małżeński, małżonkowie ślubują sobie nie tylko miłość, ale również to, że wspólnie będą dzielić życie. Będą więc wspólnie podejmować decyzje i do wszystkiego dochodzić razem. Mianem wspólności majątkowej określamy wszystko to, co mężczyzna i kobieta nabyli w czasie trwania związku małżeńskiego.
Aby doszło do powstania wspólności majątkowej, nie potrzeba zgłaszać nigdzie żadnego wniosku czy oświadczenia. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy małżonkowie zdecydowali się zawrzeć intercyzę, a więc rozdzielność majątkową.
Majątkiem wspólnym jest to, co para kupiła lub nabyła w czasie trwania związku małżeńskiego. Dla przykładu, jeśli Pan Kowalski kupił samochód, w dowodzie zakupu także figurują jego dane, ale tak naprawdę auto należy do obojga małżonków, mimo że tylko jedno z nich poniosło faktyczne koszta. Co innego, jeśli państwo Kowalscy podpisaliby intercyzę – wówczas samochód wliczałby się w majątek jedynie pana Kowalskiego.
Przedmioty wspólne
Przedmioty wspólne
W skład majątku wspólnego wchodzi również wynagrodzenie za pracę, przychód z działalności gospodarczej, środki zebrane na rachunku bankowym albo pracowniczym funduszu emerytalnym małżonków.
Przedmioty, które para posiadała jeszcze przed ślubem, wchodzą w skład majątku osobistego, jeśli jednak w trakcie trwania związku małżeńskiego przynoszą one dochody, to środki z ich tytułu są wliczane w majątek wspólny. Dla przykładu, jeśli pani Kowalska miała przed ślubem działkę, którą wydzierżawia, to zyski z tego płynące są zaliczane jako majątek wspólny. Podobnie jest z nieruchomościami. Dodać należy, że wszystkie mieszkania własnościowe i lokatorskie przydzielone przez spółdzielnie mieszkaniowe do 2000 r. w trakcie trwania małżeństwa są dorobkiem wspólnym małżonków. Dotyczy to również sytuacji, w której małżonkowie mają podpisaną rozdzielność majątkową, a środki na mieszkanie pochodziły z majątku osobistego jednego z nich.
Majątkiem wspólnym jest również prawo spółdzielcze albo własność mieszkania, która powstała w trakcie trwania związku małżeńskiego i lokal został przekształcony z lokatorskiego na własnościowy.
W sytuacji, gdy mieszkanie zostało nabyte na wolnym rynku, wtedy funkcjonują przepisy ogólne, a więc jeśli mieszkanie przed ślubem nabyła pani Kowalska, to jest ono elementem jej majątku osobistego, co jednak można zmienić w kancelarii notarialnej, spisując akt notarialny.
Majątek osobisty
Majątkiem osobistym są następujące elementy:
- przedmioty otrzymane w spadku, w darowiźnie,
- przedmioty użyteczności codziennej,
- środki z odszkodowania za obrażenia ciała albo w formie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- nagrody za osiągnięcia,
- prawa autorskie i pokrewne,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub prowadzenia działalności o celach zarobkowych,
- przedmioty nabyte w wyniku dziedziczenia, o ile darczyńca nie określił inaczej (nie mamy tu na myśli przedmiotów codziennego użytku, gdyż te automatycznie wchodzą do majątku wspólnego)
Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
Będąc w związku małżeńskim nie można oczekiwać podziału majątkowego. Aby to się stało, wspólność majątkowa musi ustać, a dzieje się to w kilku przypadkach:
- małżeństwo ustaje wskutek rozwodu, unieważnienia związku, separacji albo śmierci jednego z małżonka,
- małżonkowie podpisują intercyzę majątkową,
- na podstawie wyroku sądowego, sąd orzeka o rozdzielności majątkowej,
- ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków,
- gdy względem jednego z małżonka zostaje ogłoszona upadłość.
Gdy wspólność majątkowa ustaje, wszelkie zebrane dotąd udziały są dzielone po połowie, a więc wszystko to, co przez cały okres trwania małżeństwa zostało zgromadzone, zostaje dzielone między obojga w równej części. W intercyzie można jasno określić, ile z majątku wspólnego należy do żony, a ile do męża.
Istnieje również możliwość zwrócenia się do sądu o ustalenie udziału każdej ze stron. W takiej sytuacji sąd musi podjąć decyzję, która ze stron przyczyniła się do powstania wspólnego majątku, mając na względzie pracę w domu czy też wychowywanie dzieci. Wyrokiem sądu trzeba niekiedy rozwiązać sytuację, w której jedna ze stron nie zgadza się intercyzę, z uwagi np. na marnotrawienie majątku.
W sytuacji, gdy jedna ze stron umarła, wówczas Sąd może orzec o ustalenie nierównych udziałów w dorobku zmarłego. Jednakże taka sytuacja jest możliwa tylko wtedy, gdy spadkodawca jeszcze przed śmiercią wniósł pozew o unieważnienie małżeństwa, separację czy rozwód. Podział majątku odbywa się wtedy, gdy małżonkowie nie są w stanie dojść między sobą do porozumienia lub nie ma innej możliwości zawarcia ugody.
Podział
Aby sąd dokonał podziału majątkowego, jedna ze stron musi złożyć wniosek o podział majątku wspólnego. W pozwie należy uwzględnić dane osobowe małżonków oraz ich pełnomocników, wyszczególnić składniki majątku oraz udowodnić to dokumentami własności, np. w przypadku mieszkania odpisem z księgi wieczystej. Dodatkowo, należy dołączyć dokument, potwierdzający ustanie wspólności majątkowej. W tym przypadku wystarczy orzeczenie o rozwodzie, separacji, intercyza czy sądowe orzeczenie rozdzielności majątkowej.
Zadaniem sądu jest określenie poszczególnych elementów oraz wartości majątku małżonków, przy uwzględnieniu, że skład majątkowy jest brany pod uwagę w dniu wygaśnięcia wspólności majątkowej. Z kolei wartość majątku jest wyceniana po cenach rynkowych w momencie orzeczenia sądu. Jeśli zaś z jakiś przyczyn małżonkowie nie zgadzają się ze sposobem wyceniania wartości swojego dorobku, wówczas mają prawo powołać biegłego, który oceni rzeczywistą wartość składników majątku.
Warto pamiętać, że sąd to ostatnie wyjście. Zawsze można rozstać się w zgodzie i wzajemnie określić swój małżeński dorobek, jaka jego część przysługuje każdej ze stron. Wtedy wystarczy pisemna umowa, w której trzeba dokładnie wyszczególnić przedmioty podlegające do podziału. Aby dokument posiadał moc prawną, konieczne jest uwzględnienie daty jego sporządzenia oraz podpisów obojga małżonków.
Intercyza
Aby dokonać rozdzielności majątkowej, konieczna jest wizyta u notariusza, gdzie przedmioty majątku wspólnego, takie jak nieruchomości czy działki w akcie notarialnym będą uwzględniały rynkową wartość nieruchomości.
Wiele par, aby nie dopuścić do sporów w tym zakresie, już na początku małżeństwa decyduje się na podpisanie intercyzy. W chwili, gdy zostanie podpisana rozdzielność majątkowa, nie ma już mowy o wspólności majątkowej. Każde z nich dysponuje własnym majątkiem. Nie ma kryteriów, co do terminu podpisania rozdzielności. Może to być zarówno początek małżeństwa, jak i okres już jego trwania. Wtedy w skład dorobku wchodzą zarówno te rzeczy, które osoba miała w posiadaniu przed ślubem, jak i po podpisaniu intercyzy.
Planując podpisanie rozdzielności majątkowej, trzeba liczyć się z wydatkiem rzędu 500 złotych. Należy pamiętać, że zapisy intercyzy w każdej chwili można zmienić, jak również można ją anulować w całości.
A na koniec ciekawostka. Otóż do majątku wspólnego nie wchodzą tylko i wyłącznie drogocenne, materialne przedmioty. Dorobkiem wspólnym może być również zwierzak. Dzieje się tak, gdy małżonkowie nie mogą między sobą dojść do porozumienia w kwestii opieki nad zwierzakiem. Wówczas sąd jest zobligowany do rozstrzygnięcia, która z osób jest uprawniona do sprawowania bezpośredniej opieki.
