Jakie miejsca warto zobaczyć, będąc w Częstochowie?

Wbrew pozorom, to niezwykłe miasto wcale nie jest tylko ośrodkiem religijnym. Znajduje się w nim wiele innych, pozasakralnych obiektów, dla których warto je odwiedzić.

 

Muzea i galerie

Skarbiec – muzeum jasnogórskie usytuowane nad zakrystią, założone w XIX wieku, eksponuje skarby i wota o wysokiej wartości artystycznej i historycznej, gromadzone od początku XV wieku. Dary składane przez królów, szlachtę jak i prostych ludzi. Szaty i naczynia liturgiczne, obrazy, biżuteria, medale i militaria.
Sala Rycerska – barokowa sala na I piętrze, przylegająca do Kaplicy Matki Bożej. Powstała w 1647 roku. W sali tej odbywały się narady senatu Rzeczypospolitej. Król Jan Kazimierz przyjmował tam posłów i hołd Kozaków Zaporoskich. Obecnie zawiera obrazy z dziejów klasztoru i poczet sztandarów.
 Muzeum 600-lecia Jasnej Góry – zajmuje budynek po dawnej drukarni paulińskiej. Tematyka ekspozycji obejmuje: historię zakonu, kult obrazu Matki Boskiej oraz rzemiosło artystyczne, instrumenty muzyczne i wota dziękczynne m.in. więźniów koncentracyjnych.
Arsenał – znajduje się w budynku z 1680 roku. Płaskorzeźba nad wejściem przedstawia orła z rozpostartymi skrzydłami. Zgromadzono tam głównie militaria, zbiór broni palnej i drzewcowej, szpady, szable i miecze, ordery, medale polskie i zagraniczne. Szczególne miejsce zajmują tam pamiątki związane z obroną Jasnej Góry z 1655 roku oraz zdobycze ze zwycięskiej wyprawy pod Wiedeń Jana III Sobieskiego. Ściany zdobią obrazy upamiętniające ważne wydarzenia z dziejów klasztoru.
Bastion świętego Rocha – odkryty podczas prac remontowych w latach 90-tych XX wieku, przedstawia fragment murów obronnych twierdzy jasnogórskiej z XVII wieku. Po renowacji zorganizowano w nim ekspozycję pamiątek z okresu zrywów narodowych i towarzyszących im militariów. Wystawiona jest tam również 12 metrowej długości makieta przedstawiająca „Panoramę oblężenia klasztoru jasnogórskiego” w 1655 roku, autorstwa Romana Gustawa Woźniaka.
Golgota Jasnogórska – Jerzego Dudy-Gracza – nad kaplicą Matki Boskiej w tzw. przybudówce wystawiono osiemnaście prac malarskich, Jerzego Dudy-Gracza, związanych z męką Chrystusa.
Muzeum Częstochowskie – powstało w 1905 roku. Gromadzi dzieła sztuki i dokumenty dotyczące historii Częstochowy, regionu i całej Polski. Posiada bogate zbiory malarstwa, rzeźby, broni, medali i monet. Wszystkie eksponaty muzeum prezentuje w kilku obiektach usytuowanych w różnych częściach miasta.
Ratusz Miejski (aleja NMP 45) – wystawy stałe, tematyka:
wybitni Częstochowianie, dzieje Częstochowy od pradziejów do współczesności, sztuka współczesna.
Możliwość wejścia na wieżę widokową ratusza i oglądania panoramy miasta.

 

ratusz
Zagroda Włościańska (ul. 7 Kamienic 4) – prezentuje głównie sztukę ludową, wystrój chłopskiej chaty, strój ludowy, instrumenty muzyczne i inne włościańskie rekwizyty.
 Pawilon Wystawowy w parku im. Stanisława Staszica – w podziemiach budynku urządzono replikę sztolni kopalnianych. Organizuje się tam także wystawy zmienne o różnej tematyce.
Rezerwat Archeologiczny (Dzielnica Raków, ul. Łukasińskiego 20) – jest to jedyne w Polsce cmentarzysko kultury łużyckiej istniejącej w okresie od 750-550 roku p.n.e. Prezentuje eksponaty takie, jak: narzędzia codziennego użytku, ozdoby kobiece i inne przedmioty, które wydobyto z kilkudziesięciu grobów podczas prac archeologicznych. Zainteresowanych archeologią zaprasza się do zwiedzenia unikatowego w skali europejskiej cmentarzyska kultury łużyckiej z okresu około 750 lat przed naszą erą, umieszczonego w zbudowanym specjalnie dla tego celu Rezerwacie Archeologicznym. Muzeum powstało w miejscu, gdzie dawniej istniał cmentarz. Wielkość cmentarzyska określa się na około 2 hektary. Jednak odsłonięto tylko niewielką jego część. Groby zostały odkryte w latach 50 XX wieku, w miejscu budowy wiaduktu kolejowego, w stanie nienaruszonym można oglądać je do dzisiaj.
Oprócz ludzkich szkieletów zachowały się też naczynia powszechnego użytku, kobiece ozdoby, guziki, dziecięce gliniane grzechotki, oraz groty włóczni i strzał. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że średnia wieku pochowanych tam osób wynosi około 25 lat. Znajdują się tam groby mężczyzn, kobiet i dzieci. Stwierdzono też, że wykonywano u nich skomplikowane zabiegi trepanacji czaszki czy amputacji kończyn. Odkryte znaleziska świadczą o tym, iż już od kilku tysięcy lat tereny te były zamieszkane.
 Dom Poezji. Muzeum Haliny Poświatowskiej (ul. Jasnogórska 23) – dom, w którym mieszkała poetka eksponuje związane z nią pamiątki.
Galeria Malarstwa i Rzeźby (ul. Katedralna 8) – muzeum mieści się w przepięknie odrestaurowanej kamienicy. Poświęcona jest artystom z okresu Młodej Polski XIX i XX wieku, przedstawiona jest polska sztuka awangardowa i nowoczesna. Prezentowane są dzieła Kantora, Nowosielskiego, Aksentowicza i wielu innych.
Muzeum Pielgrzymowania (al. NMP 47) – w zabytkowej kamienicy z 1875 roku urządzono wystawy stałe i czasowe związane ze sztuką sakralną.
Miejska Galeria Sztuki (aleja NMP 64) – posiada bogatą kolekcję malarstwa m.in. Zdzisława Beksińskiego. Muzeum eksponuje ponad 50 obrazów i rysunków malarza, które zostały udostępnione przez ich właścicieli – kolekcjonerów Annę i Piotra Dmochowskich z Paryża. W innych pomieszczeniach galerii prezentowane są również dzieła artystów polskich i zagranicznych. Obok, na pierwszym piętrze, w budynku Galerii działa Ośrodek Kultury Filmowej OKF. Pokazuje on wybrane, ambitne dzieła sztuki filmowej polskiej i światowej. Wejście do kina znajduje się na tarasie spacerowym pierwszego piętra Galerii.
Galeria OPK Gaude Mater (ul. Dąbrowskiego 1) – organizuje wystawy indywidualne i zbiorowe z wszystkich dziedzin artystycznych: malarstwa, grafiki, rysunku i fotografii. Często są to wystawy nowych, młodych twórców. Organizowane są też Międzynarodowe Biennale Miniatury.
 Galeria Lonty (ul. Św. Rocha 206) – eksponuje malarstwo Sabiny Lonty oraz innych zaprzyjaźnionych z galerią artystów. Prezentuje dzieła takich twórców, jak: Zdzisław Beksiński, Jerzy Duda Gracz, Stasys Eidrigevicius, Marian Michalik czy Zbysław Maciejewski. Galeria jest miejscem wernisaży, koncertów, a także spotkań artystów i ludzi związanych z kulturą i sztuką. W otaczającym galerię ogrodzie prezentowane są także prace rzeźbiarskie m.in. Jerzego Kędziory.
Muzeum Wyobraźni (ul. Oławska 2) – prezentuje malarstwo, rzeźbę, grafiki i rysunki Tomasza Sętowskiego oraz innych artystów. Daje możliwość obejrzenia mistrza przy pracy oraz zakupienia jego dzieł. Muzeum jest miejscem bajecznych wyobrażeń artysty. Odbywają się tam happeningi, wykłady o sztuce, występy kabaretów i zespołów muzycznych.
 Galeria Zachęta Konduktorownia (ul. Piłsudskiego 34/36) – jest to nowa galeria organizująca wystawy zmienne sztuki współczesnej (głównie malarstwa). Pokazuje nowe media w sztuce, jak wideo, instalacje, obiekty czy performens. Organizuje koncerty i spektakle małych form teatralnych.
Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej (ul. św. Barbary 41) – muzeum gromadzi zabytki sztuki sakralnej z Częstochowy i okolic: obrazy, rzeźby, numizmaty i medale związane z historią Kościoła.
 Muzeum Historii Kolei (Dworzec PKP Częstochowa – Stradom, ul. Pułaskiego 100/120) – jest to stała ekspozycja pamiątek i sprzętu kolejowego zorganizowana w budynku dworca.
W budynku dworca kolejowego Częstochowa – Stradom, tuż obok wejścia głównego, pasjonaci kolejnictwa z regionu miasta postanowili utworzyć Muzeum Historii Kolei, ratując w ten sposób od zniszczenia i całkowitego zapomnienia wiele cennych pamiątek. Na niewielkiej przestrzeni zgromadzili wszystkie eksponaty, które pokazują zmiany, jakie zachodziły na kolei na przestrzeni ostatnich 150 lat, to jest od czasu, gdy Częstochowa staraniem Towarzystwa Budowy Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej przystąpiła do tworzenia pierwszej kolei w Królestwie Polskim. Pierwszy pociąg parowy już w 1845 roku kursował na odcinku Warszawa-Grodzisk Mazowiecki. Cała trasa gotowa była w 1848 roku. Powstały przy niej nowe budynki dworców, jednak nie wszystkie dotrwały do naszych czasów. Dzięki kolei Częstochowa zaczęła przeżywać okres wzmożonego rozkwitu i rozbudowy. Stała się czwartym co o wielkości miastem w Polsce dorównując obszarem Krakowowi.
Zgromadzone w budynku dworca eksponaty pokazują bilety kolejowe, lampy sygnalizacyjne, przekroje szyn kolejowych, zegary dworcowe i pamiątkowe zdjęcia. Widzimy  też stanowiska pracy dróżników, bileterów i telegrafistów. Zobaczyć możemy również dawną poczekalnię dworcową i inne związane z kolejnictwem pamiątki.
 Muzeum Produkcji Zapałek (ul. Ogrodowa 68) – działająca od 1882 roku fabryka oraz zabytkowa linia technologiczna z lat 30 XX wieku pozwalają prześledzić produkcję zapałek. Jest jedyną w Europie tego typu fabryką – muzeum.
Planetarium Astronomiczne Akademii im. Jana Długosza – jest to niewielkie obserwatorium astronomiczne, w którym można oglądać niebo i gwiazdy. Bardzo nowoczesne planetarium wyświetlające trójwymiarowe obszary nieba w ruchu i statycznie. Znajduje się w budynku Instytutu Fizyki. Seans trwa prawie godzinę. Sala mieści około 40 osób.

 

Teatr, muzyka i kino

 

 

Teatr im. Adama Mickiewicza (ul. Kilińskiego 15) – ładny, zabytkowy budynek. Od kilkunastu lat wystawiane są sztuki na wysokim, artystycznym poziomie. Dobry na relaks i edukację.
Filharmonia Częstochowska (ul. Wilsona 16) – jeden z najlepszych obiektów tego typu. Ciekawe imprezy kulturalne. Opera, operetka, koncerty symfoniczne i występy wybitnych artystów.
Teatr From Poland (al. NMP 2) – dla miłośników teatru i sztuki w wykonaniu aktorów amatorów i profesjonalistów.
 Ośrodek Kultury Filmowej (aleja NMP 64) – spartańskie warunki, ale za to dobry, ambitny repertuar.
Kino Cinema City „Wolność” (al. Kościuszki 1) – nowoczesne kino o różnorodnym repertuarze. Wymarzone miejsce dla ludzi spragnionych rozrywki.

Zabytki miejskie

Aleja Najświętszej Maryi Panny – zaprojektowana w 1823 roku przez inżyniera Jana Bernharda o długości 1500 metrów, główna arteria miasta ciągnąca się od kościoła św. Zygmunta do jasnogórskiego wzgórza. Łączy funkcje komunikacyjne, handlowe, oświatowe i kulturalne. Wyznaczone parcele zabudowano piętrowymi, reprezentacyjnymi kamienicami. Połączyła ona 19 sierpnia 1826 roku dwie miejscowości Starą i Nową Częstochowę w jeden organ miejski – Częstochowę. Obecnie aleja jest centralnym pasażem handlowo-spacerowym miasta, przez który przechodzą pielgrzymi przybywający na Jasną Górę. Aleje dzielą się na trzy części. I Aleja zaczyna się od Placu Daszyńskiego, u wylotu którego znajduje się kościół św. Zygmunta.

czestochowa-kosciol

Pierwotnie plac ten był cmentarzyskiem, aż do 1825 roku. Po połączeniu Częstochowy w jeden organ miejski w 1826 roku został zlikwidowany. W jego miejscu powstał plac targowy zwany Nowym Rynkiem. Plac otoczyły XIX-wieczne kamienice stanowiące dawną własność w większości gminy żydowskiej. I i II Aleja zbudowana jest XIX-wiecznymi kamienicami będącymi własnością dawnych przemysłowców, kupców i urzędników państwowych. Były one często przeznaczane także na kina, teatry, hotele, restauracje, banki, sklepy i szkoły. I Aleję rozpoczynają kamienice nr 1  i 3 z 1840 roku. Po przeciwnej, północnej stronie Alei wzniesiona jest kamienica pod numerem 2 z 1872 roku, będąca w okresie międzywojennym XX wieku siedzibą Syndyku Rolniczego a później Banku Gospodarstwa Krajowego. Obecnie znajdują się tam sklepy handlowe.

Inną ciekawą kamienicą jest budynek pod numerem 9, z połowy XIX wieku, mieszczący się od 1906 roku, aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku Resursę Rzemieślniczą, a od 1918 również Gminę Żydowską. Z kamienicą tą sąsiaduje inny okazały budynek pod numerem 11 z 1912 roku zwracający uwagę kunsztowną elewacją frontową. Był dumą właściciela zakładów tkackich Sz. Laudaua. Przeznaczony został później na Dom Bankowy. Sąsiadował on z kamienicą numer 13, mieszczącą obecnie redakcję „Gazety Wyborczej” oraz sklepy handlowe. Kamienicę wzniesiono w połowie XIX wieku. Parter zajmowała cukiernia Rudzkiego. Na piętrze zaś powstała sala estradowa, gdzie organizowano występy muzyczne, między innymi dla Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”. Rok 1905 był świadkiem zrywów robotniczych w zaborze rosyjskim. Nie ominął on również i Częstochowy oraz kamienicy pod numerem 13, gdzie organizowano liczne spotkania i występy komitetów rewolucyjnych. Jednak czas powodował, że nowi właściciele kamienicy przekształcili ją w dom rozrywki i hazardu o nie najlepszej reputacji.

Naprzeciwko pod numerem 12, w 1995 roku wzniesiono nową kamienicę na miejscu dawnej XIX-wiecznej, która była niegdyś własnością rodziny Wolbergów. Rodzina ta posiadała fabrykę, pracującą dla przemysłu włókienniczego. Kamienicę pod numerem 12 nazywano Domem Wolbergów. Powstała ona na podwójnej działce w 1849 roku i była swego rodzaju centrum handlowo-kulturalnym. Na piętrze znajdował się hotel „Europejski”, a w ogrodzie z tyłu domu mieścił się letni teatr „Apollo”, a później „Nowość” i od 1919 „Polonia”. Odbywały się w nim również liczne odczyty i wystawy. W okresie międzywojennym działał tam Żydowski Pałac Ślubów. Obecnie w nowym wnętrzu tej kamienicy urządzono nowoczesne, wielopoziomowe centrum handlowe.

Sąsiadująca z nią kamienica numer 14, zwana Domem Frankego kończy I Aleję będąc jednocześnie jednym z największych i w swoim czasie najokazalszych budynków w Alejach. Powstała w latach 1901- na zlecenie Adolfa Frankego, ówczesnego dyrektora fabryki „Brass i Synowie”. W gmachu tym mieściła się restauracja i hotel „Viktoria” bardzo popularne w okresie międzywojennym. Parter przeznaczono na sklepy z futrami i artykułami kolonialnymi oraz aptekę i księgarnię. Po II wojnie światowej umieszczono w budynku tym Liceum Sztuk Plastycznych i internat szkolny. Potem pomieszczenia dawnego hotelu i restauracji przekształcono na lokale mieszkalne. Cała I Aleja NMP oraz przylegające do niej ulice znalazły się w okresie II wojny światowej w granicach utworzonego przez Niemców żydowskiego getta.

 

II Aleja

 

II Aleja oddzielona jest od pierwszej wiaduktem, pod którym biegnie linia dawnej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Wiadukt ten jednak bardziej łączy niż dzieli Aleje. Za wiaduktem po prawej stronie stoi duża kamienica pod numerem 16. Jest to obiekt z 1850 roku. Po dobudowaniu drugiego piętra, na początku XX wieku, został przekształcony w zajazd. Dzisiaj mieszczą się w nim sklepy i restauracje. Po drugiej stronie wzniesiony został w latach 70 XX wieku największy w tamtych czasach w mieście Dom Handlowy „Merkury”. Budynek ten mieści się przy Al. NMP pod numerem 17, przebudowany na nowe centrum handlowe. Zbudowany został na miejscu dawnego Szpitala Miejskiego z 1835 roku. W latach 1883-1907 szpitalem tym kierował znany lekarz, działacz miejski i filozof, Władysław Biegański. Szpital nazwany był imieniem św. Benedykta, jednak później zmieniono jego nazwę na Najświętszej Maryi Panny. W 1871 roku, obok szpitala, postawiono okazałą kamienicę pod numerem 19, tzw. Dom Zapałkiewiczów. Pierwotnie, do 1908 roku, mieścił się w nim Teatr Miejscowy na 576 miejsc. Później przekształcony został na „kinematograf”, a od 1923 roku na kino „Paryskie”. Następnie w budynku tym znalazł miejsce Bank Związku Ziemian. Obecnie odremontowany jest siedzibą Banku PKO BP.

Po przeciwległej stronie Alei, pod numerem 22, wybudowano w 1974 roku dwupiętrowy budynek będący Miejską Biblioteką Publiczną im. Władysława Biegańskiego. Mimo szybkiego rozwoju nowych nośników informacji, Internetu i powszechnej komputeryzacji, biblioteka nadal przyciąga liczne rzesze młodych i starszych miłośników książek.

Mijając bibliotekę, dochodzimy do kamienicy nr 24, zwanej Kamienicą Kupiecką. Powstała w 1849 roku jako własność J. Nowackiego. Od 1903 roku miało w niej swoją siedzibę Częstochowskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, a od 1922 roku – Spółdzielczy Band Ludowy. Po II wojnie światowej parter przekształcono w restaurację i sklepy. Piętra wynajmowały przeróżne organizacje państwowe, a obecnie po gruntownym remoncie znajdą tam swoje miejsce instytucje usługowo-handlowe. Kamienica ta dochodzi do ulicy Kościuszki, wzdłuż której biegnie linia tramwajowa z południa na północ Częstochowy, wyznaczając nieformalny środek II Alei NMP.

Przechodząc przez skrzyżowanie z Aleją Kościuszki (od strony północnej) i Aleją Wolności (od strony południowej) mijamy po prawej stronie niedawno wybudowane Centrum Handlowe „Schott”, w którym obok niewielkich butików i restauracji mieści się na pierwszym piętrze Multikino. Po drugiej stronie Alei NMP pod numerem 27, u zbiegu z Aleją Wolności, znajduje się narożna, jednopiętrowa kamienica zwana Domem Kohna, a później Bata, nazywana tak od sklepu obuwniczego znajdującego się na parterze budynku. Kamienica pochodzi z 1865 roku. Na początku XX wieku mieściła się tam popularna wśród mieszkańców miasta cukiernia W. Jackowskiego. Od 1914 do 1916 roku na pierwszym piętrze znajdował się „kinematograf” na 500 miejsc, a następnie kinoteatr „Corso”, przekształcony w kino „Odeon” działał do 1930 roku. W tym samym roku na parterze budynku , zamiast cukierni, powstaje sklep obuwniczy czeskiej firmy „Bata” S.A. Obecnie również znajdują się tam różnorodne sklepy, a piętro zajmuje Europejska Szkoła Języków Obcych. Budynek ten są sąsiaduje z inną kamienicą o numerze 29 powstałą w drugiej połowie XIX wieku. W latach 1877-1903 była własnością Banku Polskiego. W 1903 roku, po zakupieniu jej przez Majera Heniga, została przebudowana zgodnie z duchem secesji. Do dziś podziwiamy jej piękną elewację.

Następna kamienica, numer 31, mieściła zbiory Biblioteki Publicznej. Wcześniej jednak, od 1903 roku, po zakupieniu jej przez dr Kohna, aż do 1911 roku, miało tam siedzibę Towarzystwo Higieniczne. Obok zaś, w kamienicy pod numerem 35, od 1912 roku mieściła się klinika ginekologiczno-położnicza dr Stanisława Nowaka. Obecnie w budynkach tych znajdują się liczne sklepy i centra handlowe.

Przechodząc na drugą stronę Alei, pod numerem 34, widzimy okazałą kamienicę z 1903 roku. Budynek ten wybudowano specjalnie dla potrzeb Rosyjskiego Banku Państwa. Po 1927 roku Bank Polski przejął ten obiekt. Dzisiaj siedzibę ma tam ING Bank Śląski S.A.
Ostatni budynek po tej stronie II Alei, pod numerem 42, jest nowo wybudowany, mieszkalny z parterowym ciągiem handlowym. Dawniej istniała tam kamienica zwana „pod zegarem”, ze względu na wiszący zegar reklamujący warsztat zegarmistrzowski B. Glicnera. Miała tam siedzibę szkoła muzyczna kompozytora Ludwika Wawrzynowicza. Boczną ścianę budynku zdobiła granitowa płyta wmurowana w 1919 roku, upamiętniająca Jana Kilińskiego, przywódcę Powstania Kościuszkowskiego z 1794 roku. Zmieniono też wtedy nazwę ulicy z Pięknej na Kilińskiego.

Po przeciwnej stronie II Alei, pod numerem 43 znajduje się narożna kamienica z końca XIX wieku, wyróżniająca się monumentalną, neobarokowa fasadą. Parter kamienicy zajmują pomieszczenia handlowe. Koniec II Alei NMP wieńczy Plac im. Władysława Biegańskiego. Jest to duży reprezentacyjny teren łączący II i III Aleję. Położony jest w centralnym punkcie miasta, a wytyczony został w 1826 roku w związku z połączeniem Starej i Nowej Częstochowy w jeden organ miejski. Cały plac podzielony jest na dwie części rozdzielone arterią komunikacyjną – Aleją Najświętsze Maryi Panny. Część północną zajmuje kościół św. Jakuba otoczony parkiem miejskim, zaś część południową Ratusz Miejski z 1828 roku. Plac jest miejscem, który skupia w sobie reprezentacyjne walory miasta. Tam odbywają się wszelkie spotkania mieszkańców, koncerty, festyny i inne imprezy kulturalne. W tym miejscu władze miasta przekazują studentom symboliczne klucze do bram miasta w czasie „Juwenaliów”. Plac stanowi żywą tkankę miasta. Zimą wystawiana jest tam choina świąteczna,  latem powstają kawiarenki na świeżym powietrzu. Pierwotnie plac nosił nazwę Rynek św. Jakuba, od patrona stojącego obok kościoła naprzeciwko ratusza. Po I wojnie światowej zmieniono nazwę na Plac im. Bronisława Pierackiego. Po napadzie Niemiec na Polskę, w 1939 roku, okupanci nadali mu obco brzmiącą nazwę Westring, a Aleje przemianowano na Aleje Adolfa Hitlera. Również wszystkie częstochowskie ulice zmieniły nazwy na niemieckie. Po wojnie plac przemianowano na Plac im. Józefa Stalina. Od 1956 roku nosi on już nazwę taką jak obecnie, im. Władysława Biegańskiego.

Przed ratuszem, w latach 1968-1990, stał gigantyczny pomnik radzieckiego żołnierza trzymającego w jednej ręce karabin a w drugiej gałązkę oliwną. Został wzniesiony jako akt wdzięczności dla Armii Radzieckiej, która wyzwoliła Częstochowę 16 stycznia 1945 roku. Wraz ze zmianą ustroju zmienił się również i pomnik. Obecnie w miejscu tym stoi monument marszałka Józefa Piłsudskiego, który w 1918 roku przyniósł wolność i niepodległość narodowi polskiemu. Plac wkoło otoczony jest kamienicami mieszczącymi sklepy, biura, kawiarnie i restauracje.

 

III Aleja

 

Kierując się dalej w stronę Jasnej Góry wchodzimy w III Aleję NMP. Obecny jej wygląd jest rezultatem ostatniej przebudowy ukończonej w 2007 roku. Zmieniono charakter alei na bardziej spacerowy. Ograniczono ruch samochodowy. Wymieniono płyty chodnikowe i wybrukowano ulicę. Posadzono nowe drzewa. Zmieniono oświetlenie. Nie zmieniły się natomiast dawne zabudowania. Odremontowano narożną kamienicę z 1875 roku, mieszczącą się pod numerem 47, stanowiącą dawniej dom mieszkalny duchowieństwa prawosławnego zwany popularnie „Popówką”. Wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918 roku dom ten stał się własnością biskupów częstochowskich. W 1939 roku budynek przejęło dowództwo 7 Dywizji Piechoty, a po odzyskaniu niepodległości w 1945 roku, aż do lat siedemdziesiątych XX wieku, kamienica ta pełniła funkcję Powiatowego Sztabu Wojskowego. Obecnie stanowi oddział Muzeum Częstochowskiego tworzące Muzeum Pielgrzymowania, w którym znajdują się zbiory dzieł sztuki malarskiej i rzeźbiarskiej związanej ze sztuką sakralną.

muzeum-pielgrzymowania

Ciąg kamienic z lewej, południowej strony III Alei, wybudowany został w drugiej połowie XIX wieku, z nielicznymi „plombami” powstałymi w następnym stuleciu. Na uwagę zasługują dwie kamienice pod numerem 71 i 73. Posiadają one pięknie zdobione frontowe fasady. Pierwsza ozdobiona jest kamiennymi popiersiami kobiecymi i męskimi pochodzącymi z 1900 roku. Druga również urzeka swoją urodą, ponieważ jest najwęższą kamienicą w mieście (około 3 metry). Równie okazale prezentuje się kamienica pod numerem 79. Partery wszystkich kamienic wykorzystano na sklepy, kawiarnie i restauracje. Latem można usiąść przy wystawionych na zewnątrz stolikach.

Druga, północna część III Alei, zabudowana jest również ciągiem kamienic. Niektóre z nich, jak choćby ta pod numerem 52, była kiedyś własnością rodziny Gokielów i pochodzi z 1875 roku. W podwórzu je znajduje się wolnostojący budynek z 1924 roku zwany „Pałacem Prasy”, gdzie wydawano „Gońca Częstochowskiego” Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego, redaktora i właściciela gazety. W czasie okupacji Niemcy drukowali tam swoją gazetę „Kurier”. Po wojnie obiekt przeszedł na własność Częstochowskich Zakładów Graficznych, które zarządzają nim do dziś. Kolejny budynek pod numerem 54, którego właścicielem był I. Ł. Grosman, pochodzi z 1870 roku. Między 1892 a 1913 rokiem mieściło się tam Stowarzyszenie Kupców. Od 1927 roku, po odkupieniu go przez księdza Jana Pilica, został siedzibą Kurii Biskupiej. Później na zapleczu dobudowano do niej nową część. Obecnie jest siedzibą Kurii Metropolitalnej. Na frontowej elewacji budynku umieszczone zostało miedziane popiersie papieża Jana Pawła II oraz terakotowa płaskorzeźba z przełomu XV i XVI wieku, autorstwa Andrea Del Robia, przedstawiająca Najświętszą Marię Pannę. Kuria z myślą o przyszłym muzeum zgromadziła tam wiele cennych rzeźb i obrazów najsłynniejszych polskich twórców jak Matejko czy Wyczółkowski. Przechowuje także pamiątki liturgiczne i świeckie, bogatą kolekcję XIX-wiecznych mebli i przedmiotów codziennego użytku.

Z budynkami Kurii, pod numerem 56, sąsiaduje zespół poklasztorny Sióstr Mariawitek, gdzie oprócz życia zakonnego prowadzono kiedyś naukę dla panien. Obiekt ten powstał w latach 1859-1861. Za pomoc udzieloną powstańcom styczniowym carskie władze rozwiązały zakon. Pomieszczenia klasztorne zajęło gimnazjum, mieszczące się tam do dziś, jako Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza. Kościół zaś przeszedł pod patronat młodzieży stając się później świątynią akademicką. Odnowiony stanowi obecnie kościół rektoralny. Przed liceum zaś, w roku 1973, postawiono pomnik patrona szkoły, dłuta Stefana Policińskiego. Dobudowano także nową aulę w stylu staropolskiego dworku. Patriotyczny duch uczniów i nauczycieli częstochowskiego gimnazjum przejawiał się przez cały czas trwania zaborów. Strajk szkolny, który wybuchł w 1905 roku był wyrazem sprzeciwu wobec nasilającej się rusyfikacji. Grono pedagogiczne wraz z uczniami w ostentacyjny sposób wyszło z gmachu gimnazjum i kontynuowało naukę „na kompletach”. Reaktywowanie szkoły nastąpiło dopiero 10 lat później po opuszczeniu przez Rosjan miasta.

Następnie uwagę zwraca kamienica o numerze 58/60 będąca od 1899 roku siedzibą ŚŚ. Zmartwychwstanek. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku siostry dobudowały nowy budynek, w którym nauczają dzieci w zakresie szkoły podstawowej. Do kamienicy tej przylega również trzypiętrowy blok mieszkalny numer 62, wyróżniony w 1969 roku tytułem „Mister Częstochowy”. Przed tym budynkiem rozpościera się widok na jasnogórskie wzgórze. Panoramy nie zakłóca sąsiednia parcela numer 64, gdzie w latach siedemdziesiątych XX  wieku powstał jeden ze znakomitszych kompleksów urbanistycznych tamtego okresu, mieszczący Biuro Wystaw Artystycznych oraz „Cepelię” – sklepy z ludowymi wyrobami artystycznymi wraz z wewnętrznym patio mieszczącym kawiarnię. Obecnie w budynku tym mieści się Miejska Galeria Sztuki organizująca wiele wystaw i pokazów artystycznych. Siedzibę ma tam również powstały w ostatnich latach Ośrodek Kultury Filmowej – kino dla miłośników ambitnych filmów.

osrodek-kultury

Ostatnim z interesujących budynków III Alei jest pochodzący z 1973 roku reprezentacyjny hotel „Patria”, należący do równie prestiżowej sieci „Orbis”. W ostatnich latach przebudowany i wyremontowany przeszedł na własność sieci Mercure Orbis S. A., zmieniając nazwę na hotel „Mercure Patria”.

 Parki jasnogórskie

 

To tam kończą się najpiękniejsze aleje w mieście, lecz nie kończy się szlak spacerowy wiodący do Klasztoru Jasnogórskiego. Przeszedł on łagodną metamorfozę zmieniając swój charakter z zabudowanego kamienicami do bardziej relaksującego, a mianowicie w podjasnogórski park. Przedłużeniem Alei Najświętszej Maryi Panny jest Aleja im. Henryka Sienkiewicza. Aleja ta była niegdyś kamienistą drogą, na której do 1929 roku odbywał się ruch kołowy. Po śmierci pisarza w Szwajcarii w 1916 roku aleję nazwano jego imieniem, jako wyraz wdzięczności narodu za jego wkład w krzewienie polskości w czasach rozbiorów.
Gdy  1924 roku sprowadzano ze Szwajcarii do Warszawy prochy pisarza, pociąg wiozący trumnę zatrzymał się na kilka godzin w Częstochowie. Uroczysty kondukt żałobny składający się z konnej policji, Kompanii Wojska Polskiego oraz pocztów sztandarowych w asyście całego miasta odprowadzał pisarza na Jasną Górę, którą tak barwnie opisywał w swej powieści „Potop”. Trumna wieziona przez konna karawanę, okryta była czerwonym płaszczem z białym orłem. Pośmiertna wizyta pisarza na Jasnej Górze uświetniona została pożegnalną mszą i była wielkim przeżyciem duchowym dla mieszkańców Częstochowy.

Aleję Henryka Sienkiewicza otwiera pomnik księdza Jerzego Popiełuszki, wielkiego patrioty walczącego o odzyskanie niepodległości przez Polskę i męczeńsko zamordowanego przez tajne służby milicji w roku 1984. W środku alei po tej samej stronie umieszczony jest Grób Nieznanego Żołnierza. Początki pomnika sięgają 1921 roku, kiedy to płyta, projektu Baltazara Józefa Proszkowskiego, poświęcona Nieznanemu Żołnierzowi została umieszczona przed jasnogórskimi murami. Następnie płytę przeniesiono w obecne miejsce. Grób wielokrotnie jeszcze przebudowywano. Aleję Henryka Sienkiewicza kończy pomnik Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia, umieszczony w miejscu, gdzie do października 1917 roku stał znienawidzony przez mieszkańców pomnik cara Aleksandra II, tyłem zwrócony do Jasnej Góry. Pomnik rozebrał kowal Konstanty Kosmala, któremu prawie trzydzieści lat temu władze carskie nakazały go postawić.

Parki Jasnogórskie składają się z dwóch części: południowej, zwanej Parkiem Miejskim im. Stanisława Staszica i północnej, zwanej Parkiem Miejskim im. 3-go Maja. Dawniej w miejscu tym znajdowały się pastwiska dla zwierząt. Pomysł zmiany tego miejsca w teren wytchnienia dla pielgrzymów i wypoczynku dla mieszkańców miasta został zrealizowany w 1826 roku. W 1908 roku zmieniono jego architektoniczną kompozycję, która zachowała się do dziś. Park południowy obejmuje obszar 5,64 ha, a północny 6,07 ha. W parkach znajdują się rodzime odmiany drzew, jak klony czy kasztanowce oraz odmiany egzotyczne, jak jałowiec chiński, jesion pensylwański, modrzew japoński czy świerk syberyjski i daglezja zielona. W parku południowym znajdują się budowle pozostałe po Wystawie Rolniczo-Przemysłowej, zorganizowanej przez miasto w 1909 roku. Piękne alejki spacerowe doprowadzą nas do drewnianej altany koncertowej, gdzie co niedzielę o godz. 17, w okresie letnim, odbywają się występy kapel podwórkowych, orkiestr dętych i zespołów kameralnych. Znajdująca się obok rzeźba siedzącej dziewczyny, autorstwa A. Rudnickiego pochodzi z 1911 roku. Nieopodal znajdziemy również niewielki budynek Zagrody Włościańskiej oraz spiżowe popiersie Stanisława Staszica autorstwa Pawła Malińskiego. W południowo-wschodniej części parku znajduje się również popiersie Kazimierza Pułaskiego, autorstwa Jerzego Kędziory, wykonane przez Jerzego Tałajczyka. Nie da się też nie zauważyć odnowionego budynku Muzeum Górnictwa Rud Żelaza (dawniej Muzeum Higienicznego), również pochodzącego z tego okresu oraz leżące obok budynku prawdziwe bryły rudy żelaza. Nieopodal znajduje się wejście do Muzeum Kopalnictwa.
muzeum-czestochowa

Ratusz Miejski

 

Wzniesiony w 1828 roku. Otoczony był dawniej ogrodem. Piętro budynku przeznaczone było na mieszkania prezydenta. Obok ratusza postawiono dwa budynki, w prawym (niezachowanym obecnie) znajdowało się więzienie, a w lewym odwach oficerski. Funkcję administracyjną pełnił do 1967 roku, kiedy to urząd miasta przeniósł się do nowego obiektu przy ulicy Śląskiej. Dzisiaj dawny ratusz jest siedzibą Muzeum Częstochowskiego. Turystom udostępniono również wieżę widokową, górującą nad dachem ratusza, z której można oglądać panoramę miasta. Wieżę ratusza zdobi okrągły zegar z 1994 roku, sterowany falami radiowymi z Brunschweigu, ufundowany przez częstochowskich rzemieślników.

 Stary Rynek

 

Do czasu połączenia w jeden organ miejski – Częstochowę, stanowił dawne centrum Starej Częstochowy. Wytyczony został około roku 1377. Przecinały się tam szlaki handlowe z Krakowa, Wielunia i Warszawy. Otoczony był kamiennym murem z czterema bramami, którego ostatnie fragmenty rozebrano przebudowując aleje NMP i tworząc Plac Daszyńskiego. Posiadał XVI-wieczny drewniany ratusz, spalony w 1809 roku. Po wybudowaniu nowego ratusza i przeniesieniu władz miejskich w inne miejsce Stary Rynek podupadł i stracił na znaczeniu. W jednej z kamieniczek mieszkał w latach 1862 – 1863 komediopisarz Michał Bałucki, gdzie prawdopodobnie napisał tekst do słynnej piosenki „Góralu czy ci nie żal”. Rynek zabudowany jest XIX-wiecznymi czynszowi kamieniczkami, choć niektóre z nich, jak Dawna Karczma, wzniesione zostały w latach 1610-1612. Obecne prace remontowe przywracają blask tym dawnym kamieniczkom.

Kościół św. Jakuba

 

Usytuowany został naprzeciwko Ratusza Miejskiego, na Placu Biegańskiego, pośrodku niewielkiego parku. Swoim urokliwym, oryginalnym wyglądem przypomina prawosławną cerkiew. Zawdzięcza to rosyjskim zaborcom, którzy na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku, w miejscu dawnego, zniszczonego kościółka pod wezwaniem św. Jakuba z roku 1586 wybudowali rosyjską cerkiew. Po drugiej wojnie światowej kościółek wrócił do parafii św. Jakuba. Zmieniono prawosławne, spiczaste kopuły i nadano im kształt taki, jaki mają obecnie. Wnętrze utrzymano jednak w dawnym stylu, a ścienne, bizantyjskie malowidła, przedstawiające Stacje Drogi Krzyżowej, nadają kościołowi temu niepowtarzalny charakter.
kosciol-sw-jakuba

Kościół św. Zygmunta

 

Znajduje się przy Placu Daszyńskiego wyznaczając początek Alei Najświętszej Maryi Panny. Wzniesiony w 1350 roku był wielokrotnie przebudowywany. Od 1474 roku zaczęto powiększać go o zespół klasztorny. Zniszczony został przez Szwedów w 1655 roku i rokosz Lubomirskiego. Był wielokrotnie trawiony pożarami w XVI i XVIII wieku. Splądrowany w 1702 i 1709 roku przez Szwedów, zamknięty i ograbiony przez Niemców, zamieniony na magazyn w czasie ostatniej wojny, przetrwał jednak wszystkie te kataklizmy. Najstarszą część kościoła stanowi gotyckie prezbiterium. Reszta budowli ma charakter barokowy. Do czasów Powstania Styczniowego kościół stanowił własność klasztoru jasnogórskiego. Za pomoc udzieloną powstańcom odebrano go jednak ojcom Paulinom. W 1729 roku kościół połączono z plebanią specjalnym, zabudowanym mostem. Obecna plebania jest dawnym XVII-wiecznym budynkiem klasztornym.

 Archikatedra św. Rodziny

 

Jeden z największych kościołów w Polsce. Usytuowany przy Placu Jana Pawła II, pierwotnie i zwyczajowo nazywany placem katedralnym. Budowany etapami od roku 1901 do 1927, według projektu architekta Konstantego Wojciechowskiego. Inicjatorem budowy był biskup Aleksander Bereśniewicz. W roku 1917 ustanowiono tu parafię św. Rodziny. W roku 1992 Papież Jan Paweł II mianował ją archikatedrą. Całość zbudowana jest w stylu neogotyckim z czerwonej cegły. Detale architektoniczne wykonano z jasnobeżowego piaskowca. Front katedry zdobią dwie strzeliste wieże, dokończone dopiero pod koniec XX wieku. Surowe, gotyckie wnętrze, z wyjątkiem nawy głównej, ozdobione jest szklanymi, kolorowymi witrażami. Ołtarz główny wykonany w formie tryptyku przedstawia sceny z życia świętej rodziny. Kamienne balustrady „komunijne” oddzielają ołtarz od reszty kościoła. Archikatedra wyposażona jest w jedne z największych organów w kraju.

Kościół św. Barbary i św. Andrzeja

 

Powstał w latach 1637-1642 dla potrzeb nowicjatu klasztoru na Jasnej Górze. Często nazywany kościołem św. Barbary. Wojna szwedzka z 1655 roku nie oszczędziła i jego. Odbudowywany i przebudowywany w XVIII i XIX wieku otrzymał barokowy charakter ze śladami gotyku. Za kościołem znajduje się kaplica św. Barbary z cudownym źródełkiem, mającym podobno właściwości uzdrawiające. Historia powstania cudownego źródła sięga roku 1430, kiedy to miał miejsce łupieżczy napad na jasnogórski klasztor. Skradziony i sprofanowany obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem został zniszczony i porzucony właśnie w tym miejscu, gdzie wytrysnęło źródełko, w którym obmyto uszkodzony obraz. Znajdujący się obok kościoła nowicjat ojców Paulinów pełni obecnie rolę plebanii. W zależności od potrzeb chwili w latach 1807-1814 przekształcony był w szpital wojskowy. Po roku 1864 kościół wraz z klasztorem został odebrany Paulinom. W 1901 roku odnowiony i wyremontowany stał się kościołem parafialnym, którą to funkcję pełni do dziś.

Ulica 7 Kamienic

 

Wytyczona w 1825 roku. Zabudowana została w jednym ciągu przez siedem kamienic, które dały nazwę ulicy. Powstały tu domy o jednolitej wysokości i dość eklektycznym stylu. Wszystkie na początku miały podcienia, które w późniejszym czasie zamurowano i zagospodarowano. Obecnie znajdują się tam sklepy z dewocjonaliami, kawiarnie i restauracje obsługujące ruch pielgrzymkowy. Druga strona ulicy, aż do 1974 roku nie była zabudowana z uwagi na przeznaczenie jej pod jasnogórskie kramy kupieckie. Wzniesiono tam wtedy pawilony handlowe Veritas i Ars Christiana. Dziś ulica ta jest cennym zabytkiem miasta.
7-kamienic

Ulica Wieluńska

 

Znajduje się prostopadle do Ulicy 7 Kamienic z północnej strony jasnogórskiego wzgórza. Biegnie od Rynku Wieluńskiego do jasnogórskich parków. Większość kamieniczek pochodzi z XIX wieku. Wiele, mimo przebudowy i modernizacji zachowało swój pierwotny charakter, choć nie wszystkie z nich można zaliczyć do obiektów zabytkowych. Jednak niska, zwarta zabudowa sprawia przyjemne wrażenie.

Oceń

Leave a Reply

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.